Bản quyền sách nói: Khuyến khích sự sáng tạo và xuất bản các tác phẩm mới

Theo Tạp chí Sở hữu Trí Tuệ và Sáng tạo, Tại Việt Nam, nửa đầu năm 2023, Fonos - ứng dụng sách nói có bản quyền - ghi nhận vượt mốc 5 triệu lượt nghe, đạt tốc độ tăng trưởng cao nhất trong các ứng dụng sách nói tại Việt Nam. So với năm 2022, doanh thu của ứng dụng này tăng trưởng 60%.
PV Tạp chí Sở hữu Trí tuệ và Sáng tạo đã có buổi trò chuyện cùng bà Xuân Nguyễn – đồng sáng lập ứng dụng sách nói Fonos về quá trình chinh phục thính giả tại thị trường Việt Nam.

PV: Được biết Fonos vừa đạt 5 triệu lượt nghe trong nửa đầu năm 2023, từ đó, chị Xuân có đánh giá như thế nào về xu hướng sách nói tại Việt Nam hiện nay?

Xuân Nguyễn: Tại các quốc gia có văn hóa đọc phát triển, sách nói đạt tỷ lệ tăng trưởng cao. Ở Mỹ, có gần 74.000 đầu sách nói được xuất bản trong năm 2021, tăng đáng kể so với con số 71.000 của năm 2020. Ngoài ra, theo Statista, doanh thu sách nói ở quốc gia này đạt 1,8 tỷ USD năm 2022.

Xu hướng nghe sách nói cũng đang được phản ánh tích cực tại Việt Nam - nơi có dân số trẻ đông đảo, với một lượng lớn người trẻ đang tìm kiếm cách phát triển kiến thức và kỹ năng cá nhân.

Độc giả Việt Nam ngày càng ưu tiên chi tiêu cho sách điện tử, thể hiện qua việc tăng tỷ lệ ngân sách dành cho sách điện tử trong cơ cấu chi phí của cá nhân và gia đình. Cá nhân tôi và nhiều đối tác trong ngành xuất bản cũng có phần bất ngờ với con số 5 triệu lượt nghe sách nói trên Fonos. Trong giai đoạn 2023 - 2025, dưới tác động của tình hình kinh tế, tôi dự đoán xu hướng đầu tư chi phí để phát triển kỹ năng, gia tăng kiến thức sẽ thúc đẩy sự tăng trưởng trong thị trường sách nói và âm thanh số.

Sự xuất hiện càng nhiều của các đơn vị làm sách nói có bản quyền và tập trung vào chất lượng sách như hiện nay cũng là tín hiệu đáng mừng cho thấy thị trường sách nói tại Việt Nam trong vòng 3 năm tới đây sẽ phát triển sôi động.

PV: Phát hành hơn 200 đầu sách mới, đây được đánh giá là một con số lớn đối với sách nói tại Việt Nam, chị Xuân có chia sẻ gì về hành trình này?

Xuân Nguyễn: Hành trình phát hành hơn 200 đầu sách nói mới trong 6 tháng đầu năm 2023 tại Việt Nam thực sự là một bước tăng trưởng lớn với Fonos và cả ngành sách nói. Cùng với sự tăng trưởng 60% so với cùng kỳ năm 2022, số lượng sách Fonos sở hữu bản quyền cũng tăng lên gần như gấp đôi so với cùng kỳ. Vì vậy, đội ngũ sản xuất của Fonos đã dốc hết sức để đảm bảo tiến độ, đưa đến những đầu sách hay cho người nghe.

Fonos may mắn khi nhận được sự tin tưởng và ủng hộ của các NXB lớn tại Việt Nam như: Thái Hà Book, Alpha Books, Nhã Nam, NXB Trẻ… trong việc phát hành hơn 200 đầu sách nói thuộc nhiều chủ đề. Điều này giúp tạo ra một sự đa dạng trong nội dung sách nói, từ văn học, khoa học, lịch sử, đến tự truyện và nhiều thể loại khác.

Có thể kể đến như tiểu thuyết Thiên thần và ác quỷ, Nguồn cội của tác giả Dan Brown, bộ sách Cơ thể tự chữa lành, bộ sách của tác giả Osho, hồi ký Gánh gánh gồng gồng,...

PV: Từ lúc ra mắt đến nay, Fonos luôn nhấn mạnh là ứng dụng sách nói có bản quyền, chị có nghĩ đây là yếu tố quan trọng làm nên thành công của Fonos?

Xuân Nguyễn: Bản quyền là một yếu tố quan trọng trong việc tạo nên thành công và bản sắc riêng của Fonos.

Làm sách có bản quyền đòi hỏi thời gian thương thuyết với các tác giả, NXB lâu hơn và cũng kỳ công hơn. Nhưng chúng tôi luôn muốn đảm bảo tính pháp lý và tránh các vấn đề liên quan đến vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Đồng thời thể hiện sự tôn trọng đến NXB, tác giả mong họ nhận được phí bản quyền xứng đáng, khuyến khích sự sáng tạo và xuất bản thêm tác phẩm mới.

Ngoài ra, việc cam kết sản xuất 100% sách nói có bản quyền giúp chúng tôi xây dựng niềm tin từ phía người dùng. Họ biết rằng họ đang sử dụng một dịch vụ đáng tin cậy, yên tâm về chất lượng nội dung và trải nghiệm nghe.

Tuy nhiên, việc có bản quyền không phải là yếu tố duy nhất quyết định thành công của một ứng dụng sách nói. Đối với Fonos, thành công còn là sự đồng nhất về chất lượng và sự rõ ràng trong từng mục tiêu, trong từng giai đoạn.

Có ba điều chúng tôi luôn xác định rõ. Một là luôn phải tạo ra nội dung chất lượng. Hai là không được để bất cứ điều gì ảnh hưởng đến chất lượng của thành phẩm cuối cùng, đôi khi chậm một chút cũng được. Ba là không bao giờ đóng khung bản thân trong cái chuẩn chất lượng đó. Điều này rất quan trọng, ngày hôm nay phải tốt hơn mình của ngày hôm qua. Tôi cùng người đồng sáng lập đã chia sẻ điều này với đội ngũ nhân viên của Fonos rằng chỉ 1% cố gắng mỗi ngày, sau một thời gian nhìn lại, chúng ta sẽ thấy mình đi được rất xa.

Vì vậy, chúng tôi luôn cố gắng cải thiện mọi chỉ số, mọi tiêu chuẩn theo chiều hướng bắt buộc phải tốt lên. Đây cũng là cách tôi từng bước dẫn dắt và phát triển công ty của mình.

PV: Nhiều ứng dụng sách nói khác đã bắt đầu sử dụng giọng đọc trí tuệ nhân tạo (AI) vào sách nói, Fonos có dự tính đi theo xu hướng này?

Xuân Nguyễn: Chúng tôi rất cởi mở và luôn cập nhật sự phát triển của AI để áp dụng trong nhiều khía cạnh cho doanh nghiệp của mình. Thời điểm bắt đầu Fonos 2019, chúng tôi đánh giá giọng đọc AI lúc đó chỉ thích hợp với các nội dung ngắn như tin tức chứ chưa thực sự phù hợp cho các nội dung dài như sách.

Đến đầu năm 2023, chúng tôi đã thấy giọng đọc AI bằng tiếng Anh có nhiều sự thay đổi và chất lượng thật sự tốt, có thể nghiên cứu áp dụng cho các nội dung sách. Tuy nhiên, đối với giọng đọc AI tiếng Việt thì đến thời điểm này chúng tôi nhận định là vẫn chưa thể áp dụng được cho sách với chất lượng cao. Tôi chưa thấy công ty nào trên thị trường đang làm tốt việc này. Hy vọng với sự phát triển của công nghệ thì điều này sẽ sớm cải thiện.

Đối với Fonos, như tôi có chia sẻ chất lượng sách và trải nghiệm người dùng là những yếu tố tiên quyết được ưu tiên. Ngoài nội dung sách ra thì giọng đọc và cách thể hiện chiếm 60% sự thành công của một sách nói. Vì vậy, chúng tôi luôn luôn làm việc rất kỹ với các nghệ sĩ âm thanh (voice talent). Các giọng đọc cộng tác với Fonos đều là những cô chú, anh chị biên tập viên, người dẫn chương trình, các bạn có rất nhiều kinh nghiệm và rất thành công trong nghề. Họ đều là những nghệ sĩ âm thanh hàng đầu hiện nay, thậm chí có người đã và đang giảng dạy tại các lớp về giọng nói.

Với những nội dung đa dạng mà chúng tôi đang thực hiện, từ sách nói, truyện ngủ, truyện thiếu nhi cho đến thiền định, mỗi thể loại đều có một màu sắc đặc trưng riêng biệt mà giọng đọc AI chưa thể thay thế. Chúng tôi luôn cởi mở với những phương pháp mới nhưng sẽ luôn kiên định với chất lượng của sản phẩm mà Fonos đưa ra.

PV: Chị Xuân từng chia sẻ: "Mục tiêu dài hạn của Fonos là trở thành ứng dụng sách nói số 1 tại Việt Nam". Như vậy, Fonos sẽ tiếp tục phát triển nội dung như thế nào để chinh phục người dùng?

Xuân Nguyễn: Trong quá trình phát triển, chúng tôi luôn xác định rõ mục tiêu hàng đầu và dài hạn của mình là ứng dụng sách nói số một tại Việt Nam và khi nhắc đến sách nói, mọi người sẽ nghĩ ngay đến Fonos. Để làm được điều đó, tất nhiên chúng tôi phải không ngừng nâng cấp, làm mới kho nội dung để có thể chinh phục nhiều đối tượng người nghe khác nhau.

Mục Podcast với sự xuất hiện của 150 podcaster hàng đầu là một trong những nỗ lực của chúng tôi trên chặng đường dài này. Chúng tôi vô cùng tự hào vì sau một thời gian chuẩn bị kỹ lưỡng, cuối cùng Fonos cũng có thể ra mắt nội dung Podcast, hướng đến nhu cầu nghe và học hỏi mọi lúc, mọi nơi của giới trẻ hiện nay.

Hiện chúng tôi cũng đang gấp rút chuẩn bị cho một mảng nội dung đầy hứa hẹn khác. Tôi chưa thể tiết lộ quá nhiều nhưng với tôn chỉ luôn đặt chất lượng lên hàng đầu của Fonos, đây sẽ là nơi chúng tôi hợp tác với những chuyên gia hàng đầu.

Mỗi ngày, tôi cùng người đồng sáng lập của mình luôn đặt ra câu hỏi: "Làm thế nào để có thể đem lại nhiều giá trị cho mọi người hơn nữa?". Câu hỏi đó là sự bắt đầu cho mọi chiến lược mới của chúng tôi. Và gần đây, tôi có đọc được một chia sẻ từ người dùng mới thế này: "Cảm ơn Fonos đã làm 337 giờ chạy xe, tập gym, xếp đồ,... hoặc thậm chí là không làm gì cả của mình trở nên có ý nghĩa". Chia sẻ này có một ý rất hay, như bạn nói, chúng tôi sẽ tiếp tục làm cho những giây phút ngay cả "không làm gì" của mọi người cũng trở nên ý nghĩa.

Theo ông Lưu Sỹ Dương - Giám đốc kinh doanh công ty cổ phần sách Thái Hà, sự tương quan giữa sách giấy và sách nói đối với đọc giả hiện nay là một phần của sự chuyển đổi và phát triển trong ngành xuất bản và văn hóa đọc.

Mỗi hình thức đều có những ưu điểm riêng, và tương quan giữa chúng có thể thay đổi tùy theo thị trường và sở thích của từng đọc giả. Trong tương lai gần, mối tương quan giữa sách giấy và sách nói có thể tiếp tục thay đổi tùy theo sự phát triển của công nghệ và thị trường. Tuy nhiên, điều quan trọng là cả hai hình thức đều đáp ứng nhu cầu và sở thích đa dạng của các đọc giả, và chúng có thể tồn tại song song và bổ sung lẫn nhau.